Қазақстан,ОҚО,Шымкент

№104 Е.Юсупов атындағы ЖОМ

Бастауыш сынып пәні мұғалімі

Имамжанова Г.Х.

Мақсад:Ўқувчиларнинг ёш хусусиятларини ҳисобга олган ҳолда, мустақил фикрлаш малакаларини ошириш.

Режа:

1.Кириш

2.Ёш қалблар мураббийи.

3.Ўқувчилар шахсини ва ёш хусусиятларини ўрганиш

4.Мустақил фикрлаш ҳам катта бойликдир.

5.Хулоса

Қозоғистон Республикасининг Президенти Назарбоев Қозоғистон халқига йуллаган мактубида шу юртнинг фуқароларининг саломатлиги таълим ва фаровонлиги ҳақида катта долзарб масалаларни кўтариб чиқди.Бунда Қозоғистон халқини турмуш шароитини тубдан ўзгартириш, яхшилаш, ҳаммабоп ва сифатли таълимни ривожлантириш йўлида катта тадбирларни амалга ошириш кўзда тутилган.ҚРнинг ёшларни тарбиялашда олдинга қўяётган асосий мақсадлардан бири — жамиятга фойдали, ўз элини ғамини ўйлайдиган мамлакатимиз келажагиниг гуллаб яшнашига хисса қўша оладиган авлодни шакллантиришдан иборатдир. Мана шундай шахсни тарбиялаш–ўқитувчидан катта куч, маҳорат, сабр матонат талаб этади.

Ҳар бир касбнинг ўз фазилати,завқи,машаққати бор,дейдилар.Ҳ/а,бу жуда тўғри ,ҳаққоний ҳаётий сўзлардир.Мана,шифокор бемор дардига малҳам булади.Кишиларнинг саломатлиги учун кечаю кундуз курашиб,турли касалликларни олдини олиш чораларини кўради.Шоирнинг яхши шеърлари кишиларни ижодий меҳнатга илхомлантиради,Инсонга маънавий озиқ беради ва ҳоказо.

Ўқитувчи эса янги инсонни тарбиялайди,хат-саводли қилади.Ўқитувчилик касбининг ажойиб томони шундаки,устоз фазилатлари ва меҳнатининг натижаси йилдан –йилга ўз шогирдлари иши ва фаолиятида давом этади.Шунинг учун ҳам ҳаётда бу касбдан кўра олижаноб ва улуғвор фаолият бўлмаса керак.

Ўқитувчи олдига қўйиладиган энг асосий талаблардан бири шуки,у бола табиатини тушуниши ва унинг қалбига ҳамиша тўғри йўл топа олиши керак.

Атоқли педагог В.А. Сухомлинский бундай дебёзган эди: «Яхши ўқитувчи бўлиш нима демак?Бу энг аввало,болаларни яхши кўрадиган,улар билан бирга бўлишдан қувонадиган,ҳар бир бола яхши киши бўлибетишишига ишонадиган,болалар билан ҳам,қайғусига ҳам шерик бўла оладиган,бола қалбини биладиган,ўзи ҳам бир вақтлар бола бўлганлигини ҳеч қачон унутмайдиган киши бўлиш демакдир.Чинакам халқ ўқитувчиси ҳаётдан орқада қолмайди,балки у ҳаёт тараққиёти билан бирга боради. Халқнинг энг илғор қисми билан бир сафда туради.

Ёш авлодга таълим ва тарбия беришнинг мураккаб вазифаларини мувафақиятли ҳал этиш ўқитувчига,унинг ғоявий эътиқодига,касб маҳоратига,истеъдоди ва маданиятига бевосита боғлиқ.Ёш авлодни кўнгилдагидек ўқитиш ва тарбиялаш ҳақида гап борар экан,бу ғоят мураккаб ва маъсулиятли вазифани малакали,педагогик маҳоратли ўқитувчиларсиз тасаввур этиш мумкин эмас.педагогик маҳорат нима? Деган саволга рус педагоги К.Д.Ушинский сўзларибилан айтканда ,ўқитувчи қандай ўқитиш кераклигини билиши ва буни назарий жиҳатданлигига эмас,балки амалий жиҳатдан ҳам билиши лозим.Ўқитувчининг педагогик маҳорати,асосан дарсда кўринади.Чунки дарс ўзининг мазмун,моҳиятига кўра ўқитувчининг мактабдаги энг асосий ,биринчи ўринда тутган ишидир».

Мамлакатимизда таълим жараёнида юз бераётган туб ўзгаришлар ҳар бир таълим соҳасининг жадаллаштиришни талаб этади,янгиликларни жорий этиш йўли ҳар доим мураккаб ва узоқ.

Дарҳақиқат,эртанги кун бугунги кундан бошланади.Мамлакатимиз келажаги-бугун мактабларда таълим-тарбия олаётган фарзандларимизда уларнинг ҳар томонлама етук ва баркамол бўлиб етишишига боғлиқ.Бугунги даврда мактабнинг вазифаси ҳар томонлама ривожланган шахсни тарбиялашдан иборат.Бунинг учун ўқувчилар ва ўқувчилар жамоасини пухта ўрганиш асосан 2 йўл билан амалга оширилади.

1 томондан,умумпсихологик жараёнлар назарда тутилса,

2 томондан муайян аниқ ўқув тарбия жараёни зарурий омилдир.

Бу шароитда ўқувчининг психологик ривожланиш жараёнини ўрганиш.

2.Ўқувчиларни ёш хусусиятлари ва ўқувчилар жамоасини ўрганиш муайян педагогик вазифаларни бажаришга қаратилиши лозим.

3.Ўқувчининг психологик ривожланиши барча ўқиган йиллари мобайнида фаолияти билан қиёсий ўрганилади.

4.Экспериментал вазифалар ўқувчи ёшига мос бўлиши лозим.

5.Ўқувчининг психологик ривожланишини текшириш ўқув-тарбия жараёнида олиб борилиши лозим.

6.Диагностика эса ўқувчиларни ёш хусусиятларини,яқин орада бўладиган ўзгаришларни аниқлайди.

Диагностиканинг ўқув –жараёнидаги вазифаси таълим –тарбия назорат қилиш ва келажакда қилинадиган ишларни белгилашдан иборат.

Диагностиканинг мазмунини аниқлаш эса бир нечта қисмдан иборат.

1.Шахснинг ривожланганлик даражасини аниқлаш.

2.Аниқ бир таассурот натижасида ўқувчи шахсида бўлган ўзгаришларни таҳлил қилиш.

3.Психологик ривожланишнинг имкониятларини топиш ва излаш.

Мен иш тажрибамга суянган ҳолда ўқувчиларнинг ёш хусусиятларини ўрганиб улар тўҳрисида олган маълумотларини тўплаб уларни системелаштирдим.Бунинг эса бир нечта методлари бор.

Текшириш методи

1.Экспериментал бўлмаган методлар:

А кузатиш б суҳбат в анкета тарқатиш г ўқувчилар фаолиятининатижаларини таҳлил қилиш.

2.Тажриба методи

А аҳлоқий масалаларни ҳал қилувчи гўзаллик,хусусиятларини керакли ахборотни эслаб қолиш

Б педагогик ва психологик тажрибалар.

3 Диагностика методи.

– Билим сифатини аниқлайдиган метод

– Аралаш метод

Тарбия ва таълимнинг мазмуни ,воситалари ,методлари болаларнинг ривожланиш жараёни,уларнинг ёши билан изоҳланади. Жумладан, болалар билан иш олиб борганда уларнинг мустақиллиги ва мослашиши анча ошиб боради,шунга муофиқ тарзда таълим –тарбиявий ишларнинг вазифалари, мазмуни,воситалари ваметодлари ўзгаради.Ёш даврлари –одам ривожланишининг мажбурий босқичларидир.Ҳар бир ёш даврияшалган ёш ,организм биологик системаларнинг етилиши даражаси,уларниг вазифалари ,шу билан бирга одамнинг ҳаётий тажрибаси, билимлариниг ҳажми, фаолиятитурлари ва мазмуни билан белгиланади.

Ёш катталашган сари руҳий фаолият бойиб бораверади,шу билан бирга тескари жараён ҳам рўй беради,шу сабабли ҳар бир ёш учун шахснинг сенсор,ақлий иродавий,сабабий томонлари каби хусусиятлари га хосдир:улар орасидагнўзаро алоқа ўзгаради,бу эса ривожланишнинг ,хулқ-атворни тартибга солишга таъсир кўрсатади. Ёш билан бирга фаолиятнинг етакчи тури ҳам бўлиши мумкин.Ҳар бир бола ўзига хос хусусиятларга эгадир.Ҳаётда хилма-хил истеъдодга эга бўлган болалар учрайди,баъзиларнинг эшитиш қобилияти жуда яхши ва хотираси ғоят кучли бўлади,ёки акси кўринади.

Одамнинг ёши ва хусусиятлари ҳақида гап борар экан бошланғич синф ўқитувчиси боланинг ҳаракатчанлиги,ҳар нарсага қизиқиш зўр таъсирчанлиги,тақлидчилиги ва айни вақтда ўз эътиборини бирор нарсага узоқ вақт қаратиб тура олмаслигини ҳамиша ёдда тутиб иш кўриш мақсадга мувофиқдир. Мактабда боланинг ақлий кучлари,иродаси ва ҳис-туйғуларининг ривожланиши сезиларли даражада ўзгаради,унинг фикр доираси кенгая боради,қизиқишлари ранг –баранг булиб боради. Мактаб болалар ҳаётининг маркази бўлиб янги таассуротлар у билан чамбарчас боғланган бўлади,болалар бу ерда катталар дунёсига бошқа ҳар қандай жойдагигиа қараганда кўпроқ яқинлашадилар.

Синфимдаги ўқувчиларни ёш хусусиятларини ўрганиб диагностик намуналар келтиришини жоиз деб топдим. Синфимда 2008 25 та ўқувчи бўлиб 7 ёшлилар 8 ёшлилар ўқувчилар бор.Иш тажрибамдан 7 ва 8 ёш орасидаги ўқувчиларни тарбияланганлив даражасини ва билимларини кўрсатиб ўтмоқчиман

1.Тарбияланганлиги

2.Билими

Ўқувчининг тарбияланганлик даражасини кўрсатадиган диагностик дастур.

Ўқувчиларни математика фанидан билим даражасини баҳолаш индикатори

Болаларни билимини кузатиш мониторининг 2015-2016 ўқув йили

Шартли белгилар

(+) жаңғыртады,түсінеді,қолданады

(-) жаңғыртпайды,түсінбейді,қолдана алмайды

(қ) қиналады

Текширишнинг натижаларидан шундай хулоса дейиш мумкин .Ўқитувчи синфдаги ҳар бир боланинг қандай эканлигини аниқ тасаввур этишга ёрдам беради.Шу асосида ўқувчиларнинг ёш хусусиятларини ҳисобга олиниб билим берилади.

Умумий таълим пойдевори муваффақиятининг яна муҳим омиллари,бу ўқув дарсларда фойдаланадиган хилма-хил кўрсатма-тарқатма материаллар ва техника воситаларидир.Буларсиз таълим –тарбия ишининг сифат ва самарадорлигини ошириш ҳақидаги гап ҳам бўлиши мумкин эмас. Ўқитувчининг ўқувчиларга таълим ва тарбия беришда ўз масъулиятини чуқур ҳис этиш , педагогик меҳнатига онгли муносабати,мураббийлик маҳорати ўзининг бошқа энг нозик томонлари билан асосан дарсда кўринади.

Кўрсатмалилик –билимлар кўзгуси.Айниқса,бошланғич синфда,шу жумладан 1-синфда кўрсатма қуроллардан ўринли ва унмли фойдаланиш жуда катта аҳамиятга эгадир. Кўрсатмалари дарслар ўқувчиларда жуда катта қизиқиш уйғотади.ва уларнинг тасаввурларини кегайишига,мустақил фикрлаш ва кузатиш қобилиятларини ўсишига, дарс материалларини тўлиқ ўзлаштиришга, билимларни пухта тушуниб олишларига катта ёрдам беради.

Бошланғич синф ўқувчиларининг кузатиш ишларимизнинг натижалари қуйидагича хулоса чиқаришга имкон беради:

1 Таълим жараёнида ва ундан ташқари вақтларда ўқувчилар бажарадиган барча топшириқлар ўқитувчи томонидан қай тариқа ташкил этилганлигига қараб ўқувчи шахсига турли даражада таъсир этиши мумкин.

2 Ўқитувчи дарс жараёнида турли кўргазмалардан фойдаланса,болаларнинг фикрлаш қобилиятлари,ёзув кўникмалари,ҳисоблаш малакалари ошиб боради.

Шундай қилиб ҳар бир муаллим энг аввало ўқувчиларни ёш хусусиятларини ўрганиш, унинг натижаларига жиддий эътибор бериш ва бу ўқувчи шахсига ижобий таъсир этишга интилмоғи-меҳнатсеварлиги,билимга чанқоқлиги жамаоатчилиги,жавобгарликни ҳис этиш каби сифатларнинг янада ривожланиш йўлларини изламоғи лозим.Шундай қилгандагина ҳар томонлама ўсиб бораётган ёш авлод камолотига маълум даражада таълим –тарбиявий жиҳатдан тўғри ва самарали таъсир этган бўламиз.