Казахстан, ВКО, г. Семей

Ауа –газдар қоспасы. Оттегінің табиғаттағы айналымы. Оттектің қолданылуы.

Сабақтың тақырыбы: Көміртегі мен кремний. Силикат өнеркәсібі.

Сабақтың мақсаты: Оқушылар көміртегі мен кремний элементтері туралы алған білімдерін жүйелеу. Силикат өнеркәсібінің өнімдерін қалай алынатыны туралы түсінік алады.

Сабақтың тәрбиелік мақсаты: Оқушылар химиялық элемент көміртегі, кремнийдің маңыздылығын, қоршаған ортаны қорғау, экологиялық тәрбие алады.

Сабақтың дамыту мақсаты: Оқушылардың химиялық сауаттылығы арттырып, тірек сызба арқылы өз бетімен анализ жасау. Химиялық есептер есептеуінде шапшаңдығы артады.

Сабақтың көрнекілігі: Тірек сызба “Қыш өндіру”, “Цемент өндіру”, “Шыны өндірісі”, Сөзжұмбақ “Керамон”, Сәйкестендіру тесті.

Сабақтың түрі: Ойын сабақ.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі. (І, ІІ, ІІІ топқа бөлу)

ІІ. Өткен тақырыпты пысықтау.

1. “Si ”, “C” тірек сигналдарын пайдалана отырып, әңгімелеу.

2. Кремний мен көміртегінің қасиетін салыстыру. Ұқсастығы мен айырмашылығын анықтау.

3.Кім көп біледі?

4.Тыныстау сәті. Сөзжұмбақ шешу.

5. Сәйкестендіру тесті.

ІІІ. Негізгі бөлім. Силикат өндірісі.

І. қатар — Қыш өндіру.

ІІ. Шыны өндіру.

ІІІ. Цемент өндіру

IV. Кім жүйрік?

V. Қорытындылау. (Есеп шығару).

VI. Бағалау.

VIІ. Үйге тапсырма.

1. 1. Сөзжұмбақ шешу.

1. Латынша силициум деп оқылатын элемент.

2. Семей қаласындағы зауыт. (Цемент)

3. Ең қатты зат.

4. Алтын қосылған шыны. (лағыл)

5. Көміртегінің сутекті қосылысы. (Метан)

6. Ақыл ойдың элементі. (Р)

1. Кремнидің сутекті қосылысы. (Силан)

1. 2. Сәйкестендіру тесті.

1.	Адам уланғанда қолданылатын көмір	А) СО
2.	Иіс газының формуласы	Ә) СО2
3.	Қай химиялық элемент миллионер деп аталады	Б) активтендірілген көмір
4.	Сақар (K2 SO3) қайда қолданылады	В) ас содасы
5.	Натрий гидрокорбанатының күнделікті тұрмыста аталуы	Г) көміртегі
6.	Карбонаттар деп аталатын тұзы бар қышқыл	Д) сабын алу
7.	Суда ерімейтін қышқыл	Ж) Н2 SіO3
		З) Н2 СO3

1. 3. Мына схема бойынша силикат өнеркәсібіне сипатама бер.

І қатар

Қыш өндіру
шикізат	технологиясы	өнім
Саз… Су…	Қоспа созылмалы масса пішінге келтіру күйдіру кіреукелеу	Құрылыс материалы Күнделікті тұрмыстық заттар … …

ІІ қатар Цемент өндірісі туралы

Шыны өнеркәсібі туралы
шикізат	шыны өндіру	өнім
Құм … Сода … әктас …	Химиялық технологиясы. Қоспа құйма пішінге Үрлеу Престеу Пракаттау Созу	Шыны бұйымдар . . . . . . . . . . . .
1. Na2CO3 + SiO2 = Na2SiO3 + CO2
2. CaCO3 + SiO2 = CaSiO3 + CO2
3. Na2O* CaO * 2SiO2 + SiO2 = Na2O* CaO * 6SiO2 шыны

ІІІ қатар

Цемент өндірісі туралы
шикізат	цемент өндірісі	өнім
әктас . . . саз . . .	әктас саз t қыздыру пісіру салқындату ұнтақтау	цемент құрылыс материалы бетон, қожбетон, темірбетон
1. Al2O3 *2SiO2 *2 H 2O t Al2O3 * 2SiO2 +2H 2 O 2.CaCO3 = CaO + CO2 CaO + SiO2 = CaSiO3

IV. Кім жүйрік?

Мына теңдеуді аяқтап, заттарды ата.

І. SiO₂ + CaO =

ІІ. SiO₂ + РbO =

III. SiO₂ + NaOH =

Қорытындылау:

V. Кел есеп шығарайық.

І. а) Саздың құрамындағы кремний оксидінің массалық үлесін анықта.

Берілгені: Al₂O₃ *2SiO₂ *2 H ₂O

Т/к W(SiO₂ )- ?

Шешуі:

М(Al₂O₃ *2SiO₂ *2 H ₂O) = 54+48+120+36=258

W(SiO₂ )= 2Mr(SiO₂ )/Mr= 120/258=0.4210=42.10%

II. Силикат желімінің құрамындағы кремнийдің массалық үлесін тап.

Берілгені: Na₂SiO₃

Т/к W(SiO₂ )- ?

Шешуі:

М(Na₂SiO₃ )= 122

W(Si)= 28/122=0.229= 23%

III. Терезенің шынысының құрамындағы SiO₂ массалық үлесін тап.

Берілгені: Na₂O* CaO * 6SiO_{2 шыны}

Т/к W(SiO₂ )- ?

Шешуі:

М(Na₂O* CaO * 6SiO₂ )= 478

W(SiO₂)= 360/478=0.753 = 75,3%

Бағалау.

Үйге тапсырма.

Сыныптан тыс сабақ: Жаңа ғасыр көшбасшылары.

Сабақтың мақсаты: Оқушыларды химия пәніне деген құштарлығын, қызығушылығын арттыру. Алғырлыққа, жылдамдыққа, тіл шеберлігін , білімге құштарлығын, дүниетанымдық көзқарасын арттыру, ұқыптылыққа, ұйымшылдыққа, жауапкершілікке тәрбиелеу.

Сабақтың құрылымы: І. Бәйге

ІІ. Полиглот

ІІІ. Ғажайып жетілік

IV. Жорға

V. Тікелей сұрақтар.

VI. Қорытынды.

Сабақтың барысы: Сынып оқушылары үш топқа бөлініп “Электрон”, “Протон”, “Нейтрон” білімділік, ұшқырлықтары, жылдамдықпен жарысқа түседі.

І бөлім — “Бәйге”

1. Атомның планетарлық моделін ұсынған қай ғалым? (Резерфорд)
2. Қалталылардың мекені қай жер? (Австралия)
3. Денсаулық үшін ең қажетті өмір өзегі? (ауа)
4. Металдардың бұзылуы? (Коррозия)
5. Электрон жұбы арқылы жүзеге асатын байланыс
6. Ядросында протон саны бірдей атомдар түрі. (химиялық элемент)
7. Заттың ең ұсақ бөлшегі. (нейтрон)
8. Адамның денінің сау болуына шақыратын жаңа ғылым саласы.
9. Қандай ағыстарды білесің?
10. Жердің жоғарғы қатты қабықшасы, жер қыртысы.
11. Алғашқы көмекке пайдаланылатын бейметалл.
12. Қазақстан металлогения ілімінің ірге тасын қалаған ғалым.
13. Зақымданған ағзаның қайта қалпына келу құбылысы.(регенерация)
14. Темекінің түтініндегі зиянды зат.
15. Қан беруші адам.
16. Аты да, мінезі де бұзық өзен. (Тентек)
17. Қазақстандағы ең үлкен, ең ұзын өзен. (Сырдария)
18. Жасушаны зерттейтін ғылым.
19. Тірі ағзаларды жайылып кетуден сақтайтын орын.

ІІ- бөлім “Полиглот”

Жұмбақтың жауабын шешіп, оны үш тілде айтады.

1. Құрғақ жерде сақтайсың

Онсыз тамақ татпайсың. (тұз)

1. Әдемі түнде мен жүрсем жүреді. (Ай)
2. Бір нәрсе бетінде жоқ,

Өзінің кіндігінен айналып жүр.

Өзіне назар салып қарасаңыз,

Келбеті жер жүзінің көрініп тұр. (глобус)

1. Жер көрдім қаласы бар

Үйлері жоқ мекендейтін

Көл көрдім, өзен көрдім

Сулары жоқ тереңдейтін. (карта)

1. Жұрт бәрі соны сүйеді,

Бірақ қарағысы келмейді. (күн)

1. Айт десе жүгірмес,

Су тисе сілкінбес. (шөп)

1. Жазда жатсаң көленкесіне алады,

Қыста жақсаң жаның рахат табады. (ағаш)

1. Үлкен –үлкен түйені

Тастапты адам шегеріп

Өркеші бұлтқа тиеді

Бауыры жатыр көгеріп. (тау)

ІІІ –бөлім “Ғажайып жетілік”

1. 20₁ (химия) Жер ғаламшарды алхимиктер жеті металға теңеген. Осы жеті металды атаңыз. (Au, Ag, Fe, Sn, Hg, Pb, Cu)
2. 20₂ (тарих) Қазақстанның астанасы неше рет ауысты. (3 рет)
3. 20₃ (геграфия) Жердің терең қабатындағы балқыған зат. (магма)

1. 30₁ (математика) Геометрияның жазықтықтағы фигураларды зерттейтін бөлімі қалай аталады? (планиметрия)
2. 30₂ (физика) Көкеністерді тұздағанда қандай физикалық құбылыс әсер етеді? (диффузия)
3. 30₃ (әдебиет) Жанр түрлерін атаңыз. (поэзия, драма, проза)

1. 40₁ (география) Бүкіл жерді қандай картадан бірден көруге болады? (глобустан)
2. 40₂ (биология) Қазіргі жағдайда өсімдік түрінің ең жоғары түсім беретін тобы. (гибридтен)
3. 40₃ (химия) Қандай затты күшті электролит деп атайды?

IV. Жорға.

Бұл сайыс жылдамдықты, алғырлықты талап етеді.

1. Калий — сілтілік металл.
2. Элодея- бөлме өсімдігі
3. Кристализатор- ыдыс.
4. Бүйрек- зәр шығару мүшесі.
5. Сутегі –газ
6. Күріш- ауылшаруашылығы дақылы.
7. Альпі- тау.
8. Үстірт- биік жазық.
9. Аравия- түбек.
10. Темірқазық- жұлдыз.
11. Қарақұм- шөл.
12. Фенолфталин, метиоранж, лакмус- индикатор.
13. Таудың ең биік нүктесі- шың.
14. Хлор- галоген.
15. Оттегі- газ.
16. Іле - өзен.
17. Полезай — дәуір.
18. Бекіре- балық.
19. Сатбаев- академик.
20. H₂ SO₄ - қышқыл.
21. Сусар — жануар.
22. Алтынемес-
23. Егін- ауыл шаруашылығы.
24. NaCl- тұз.
25. SiO₂– кремнезем.
26. 6,02* 10²³ – малекула саны.
27. Ішкі секреция безі бөлетін зат- гармон.
28. Ақыл –ой элементі –Р
29. Үздік оқушы шашында көп болатын элемент- І
30. Өткір иісті газ- аммиак.

V. Тікелей сұрақтар.

“Протон”	“Электрон”	“Нейтрон”
CO2 Ерекше қасиеті	SiO2 Ерекше қасиеті	CO2 мен SiO2 ұқсастығын толтыру

VI. Егер мен айналадағы ортаны сақтайтын не өз өлкеңізді бақылайтын болсаңыз не істер едіңіз. Әрі қысқа ғылыми негізде жауап беру.

VII. Қорытындылау.