9 сынып 2015жыл
Сабақтың тақырыбы: Азот қышқылы және оның қасиеттері
Сабақтың мақсаты:Оқушылар азот қышқылының негізгі қасиеттерімен танысады, қышқылдың күшті тотықтырғыш ретінде металдармен әрекеттесу ерекшеліктері туралы білімдері қалыптасады.
Сабақтың міндеттері:
Азот қышқылының формуласын біледі
Қышқылды алу жолдарымен танысады
Қышқылдың ерекше химиялық қасиетін біледі
Қышқылдың тұздарының атауларымен қолдану саласымен танысады
Кереті құралдар: Интерактивті тақта, Activot құрылғысы,компьютер, химиялық ыдыстар: стакан, қысқыш, сынауық (пробиркалар), спирт шамы, сіріңке т.б.
Химиялық реактивтер: сұйытылған және концентрлі азот қышқылдары, алюминий, мыс, темір,қорғасын металдары, мыс оксиді, кальций гидроксиді, тұздар т.б
Пәнаралық байланыс: Биология пәнімен
Өзіңді және өзгені тексер (Үй тапсырмасы) «Ия», «Жоқ» тест
Activot құралымен орындайды
1. Аммиактың химиялық формуласы NH3.
2. Аммиак тұздарын аммоний деп атайды.
3. 1 моль аммиак газы 44,8л көлем алады
4. Азоттың (VI) оксидінің формуласы NO2
5. NO2және N2O5 оксидтерінде азоттың тотығу дәрежелері +4 және +5
6. NO2, N2O5 Тұз түзбейтін оксидтер
7. Азот(II)оксиді NO-ол түссіз, суда өте аз еритін газ. Ол тұз түзбейтін оксид
8. Азот (IV)оксиді NO2- ол суда ерігенде, азот қышқылымен қатар азотты қышкыл да түзіледі:
Жауаптары: 1-ия; 2-ия; 3-жоқ; 4-жоқ; 5-ия; 6-жоқ; 7-ия; 8-ия;
0-1 қате "5"; 2-3 қате "4"; 4-6 қате "3"
Жаңа сабақты түсіндіру ( Жоспар бойынша)
1. Азот қышқылының молекулалық формуласы, 2.Құрылымдық формуласы 3. Алу жолы, 4. Физикалық қасиеті, 5.Химиялық қасиеті
6. Қолдану
Азот қышкылының формуласы НNО3. Мұнда азоттың тотығу дәрежесі +5 Валенттілігі IV, Оның судағы ерітіндісі қышқыл қалдығына және гидроксоний ионына диссоциацияланады
HNO3+ H2O↔H3O++NO3- HNO3= H++NO3-
Азот қышқылының құрылымдық формуласы
Азот қышқылын алу
· Зертханада қатты натрий нитратына концентрациялы күкірт қышқылымен әсер етіп, азот кышқылын алуға болады:
NaNO3+H2SO4 → NaHSO4+HNO3
· өнеркесіпте азот қышқылын аммиакты тотыктыру аркылы концентрациялы азот қышқылын алады. Ол бірнеше сатыдан түрады.
NH3→ NO → NO2→ HNO3
· Физикалық қасиеті. Сұйық иіссіз, түссіз, улы емес салыстырмалы атомдық массасы 63
Tқату= -42 0C Tбалқу = 86 0C
азот қышқылының концентрлі және сұйытылған ерітінділері тотықтырғыш қасиет көрсетеді.
Жарықтың әсерінен азот қышқылы азот(IV) оксидіне, суға және оттекке ыдырайды: 4HNO3 = 4NO2 +O2 + 3H2O
Химиялық қасиеттері: азот қышқылы HNO3 басқа қышқылдар тәрізді негіздік оксидтермен әрекеттесіп тұз түзеді:
СuO + 2HNO3 = Cu(NO3)2 +H2O
Азот қышқылы ерімейтін негіздермен әрекеттеседі:
Cu(OH)2 + 2HNO3 = Cu(NO3)2 + H2O
АзотқышқылыN+5есебімен - жеткіліктідәрежедекүштітотықтырғыш. ОныңтотықсыздануынәтижесіндебірденNO2, NO, N2O, N2, NH4+өнімдеріболады, әріазоттыңтотығудәрежесітөмендеуболғанөнімдерініңүлесіқышқылдыңсұйылуынасәйкесөседі, өнімдердіңқұрамынатотықсыздандырғыштыңкүшіәсеретеді. HNO3 (конц.) NO2-re ауысады;
HNO3 (сұйыл.) NO-ға ауысады;
HNO3 (өте сұйыл.) NH4NO3-кe ауысады деп саналады.
Концентрациялы азот қышқылына (HNO3) реакцияларына мысалдар:
2HNO3(конц)+Ag=AgNO3+NO2<!-- [if gte mso 9]> +H2O
6HNO3(конц.)+S= H2SO4+6NO2<!-- [if gte mso 9]> +2H2O
Сұйылтылған азот қышқылына(HNO3)үшінмысалдар:
8HNO3(сұйыт.)+3Cu=3Cu(NO3)2+ 2NO2<!-- [if gte mso 9]> +4H2O
Өте сұйылтылған азот қышқылы HNO3 үшін мысалдар:
10HNO3 (өте сұйыл) + 4Zn = NH4NO3 + 4Zn(NO3)2+3Н2О
30HNO3 (өте сұйыл) + 8 А1 = 8 A1(NO3)3+3NH4NO3+9Н2О
Au мен Pt-дан басқа барлық металдар азот қышқылымен реакцияға түседі. Концентрациялы азот қышқылы (HNO3)мына металдардыңA1, Co, Cr, Fe және Pb-ның белсенділігін бәсеңдетеді.
Химиялық қасиетін бекіту мақсатында оқушыларға реакция теңдеулерін
дәптерлеріне жаздыру дәптерлеріне жаздыр
Жаңа сабақты бекіту (логикалық сұрақтар)
1.Үш колба берілген: аммиак, азот(NO2 ) оксиді, азот қышқылы бар. Лакмустың түсін бақылаңдар, өзгерсе неге өзгерді
2. Қайсылары оттекпен әрекеттеседі және қандай газ бөлінеді реакция теңдеуін жазыңдар
3. Беті табақшамен жауылған колбаға азот (IV) оксиді және су , оттегі жіберілді, табақшаны жауып қоямыз, егер колбаның бетіндегі табақшаны алсақ қандай өнім түзіледі? Реакция теңдеуін жазыңдар.
4. Activot құралымен тест орындату
5. Сабақты қорытындылап баға қою
