Қазақстан Республикасы, Ақмола облысы, Көкшетау қаласы
Дарынды балаларға арналған №3 облыстық мамандандырылған мектеп-интернаты
Химия пәнінің мұғалімі
Самбаева Гулия Малдыбаевна
Мақсаты: Білімділік - Оқушыларға кальцийдің периодтық жүйедегі орнын, атом құрылысын, алынуын, физикалық, химиялық қасиеттерін және таралуын меңгерте отырып, химиялық реакция теңдеулерін сауатты жазуға дағдыландыру.
Тәрбиелік - Оқушыларды оқуға, жауапкершілікке, өз бетінше еңбектенуге тәрбиелеу. Тез ойлап, тез қорытуға және сөйлеу мәдениетіне тәрбиелеу.
Дамытушылық - Логикалық ойлау қабілеті мен есептеу дағдыларын жетілдіру. Белсенділіктерін артыру, оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыру, дамыту.
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақтың барысы:
I. Ұйымдастыру.
Оқушылармен амандасып, сабаққа даярлығын, оқушылардың сабаққа қатысымын тексеріп, жаңа сабаққа даярлау, топқа бөліну.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
Төменде металдардың астында сұрақтар жасырылған.
Сұрақтары:
1. Металдардың периодтық жүйеде орналасуы.
2. Металдардың физикалық қасиеттері.
3. Жемірілу дегеніміз не?
4. Металлургия дегеніміз не?
5. Металдардың химиялық қасиеттері.
6. Бейне сұрақ.
Сурет. Тайқазан 1399 жылы Түркістанда құйылған. Оның диаметрі 2 м 45 см, салмағы 2 т. Тайқазан 7 металдан құйылған. Осы металдарды ата.
Жеке шығармашылық жұмыс- Алтын Адам, Тайқазан.
III. Жаңа сабақ меңгерту.
Эпиграф: “Кальций — тіршілік тірегі, құрылыс негізі.”
Бейне ролик « Кальции не үшін қажет?
Топтарқа тапсырмалар:
1 топ . Кальцийдің атомдық құрылысы, табиғатта кездесуі.
2 топ. Кальцийдін физикалық және химиялық қасиеттері.
Химиялық элементтердің периодтық жүйесінде кальций IY периодта, II топтың негізгі топшасында орналасқан. Салыстырмалы атомдық массасы 40, реттік нөмірі ( ядро заряды) 20.
Кальций сілтілік металдардан кейін тұр. Ол II топтың негізгі топшасында орналасқан сілтілікжер металдардың қатарына жатады( ертеректе олардың оксидтерін «жер» деп атаған), олар суда ерігенде сілтілер түзеді.
Атом құрылысы. Кальцийдің соңғы энергетикалық қабатында 2 электрон бар. Кальций атомындағы электрондардың орналасуы:
+20Р ) 2e - ) 8e - ) 8e -) 2е -
Электрондық формуласы:
1s2 2s2 2 p6 3s2 3p64s2
Кальций тұрақты +2 тотығу дәрежесін көрсетеді және тек негіздік қасиет көрсететін қосылыстар түзеді.
Табиғатта кездесуі. Кальцийдің қосылыстары табиғатта кең таралған. Ол жер қыртысындағы мөлшері бойынша 5 - орын алады, ал массасы бойынша 3, 6%. Табиғатта кальцийдің қосылыстарын кез келген жерде кездестіруге болады: өйткені тау мен сары топырақты қазбалар кальций тұздарынан құралған. Ол теңіз бен өзен суларында да кездеседі, өсімдік пен жануар организмінің құрамына кіреді. Адам организмінде 1 кг — ға дейін кальций бар, ол сүйектің, тіс эмалінің, қанның құрамында болады.
Табиғатта ең көп таралған қосылыстарының бірі — кальций карбонаты СаСО3. Ол алуан түрлі минералдар түзеді: бор, мәрмәр, әктас, ұлутас, кальцит, маржандар, т. б. аралас минералдар. Бұлардың көбісі бағалы болып есептеледі. Ерте кезден — ақ бұл минералдарды көркемөнер туындыларын жасауға қолданған.
Кальций табиғатта гипстің СаSO4•2Н2О, фосфорит пен апатиттің (негізгі құрауышы Ca(PO4) 2) флюориттің СаҒ2 және т. б құрамында кездеседі.
Қазақстан жерінің бәрінде дерлік кальций қосылыстары кең таралған. Фосфориттің ең ірі кен орындары Жамбыл облысындағы Қаратау тауларында, Ақтөбе облысындағы Шилісайда бар. Бағалы қызғылт түсті ұлутас Маңғыстауда, гипс Жамбыл облысында, цементке қажетті балшық Шымкент, Семей маңында өндірілсе, әктастың қоры және отқа төзімді балшық еліміздің көптеген облыстарында өндіріледі.
Физикалық қасиеттері. Кальций — күміс түстес, ақ, жеңіл металл. Оның тығыздығы 1, 54 г\см3. Сілтілік металдардың тығыздығына жуық. Кальций ауамен тез әрекеттесіп, тотығу өнімдерінен тұратын кеуектеу жұқа ақ қабықшамен қапталады, сондықтан оны сілтілік металдар сияқты керосин қабатының астында сақтайды. Кальций — қатты металл, оның балқу температурасы 851ºС.
Химиялық қасиеттері :Кальций белсенді металл болғандықтан көптеген реакцияларға түседі.
Жай заттармен:
Күрделі заттармен:
Осы реакцияларда барлығында кальций - тотықсыздандырғыш.
Кальцийдін ашылу тарихы.
Зертханалық жұмыс:
1 топ. Кальций оксиді сумен әрекеттесуі
2 топ. Кальций оксиді қышқылдармен эрекеттесуі.
Қызықты тәжірибе көрсету:
1.Сірке қышқылынын сүйек құрамындағы кальциймен әрекеттесуі.
2.Кальций глюконатының жануы.
Оқулықпен жұмыс148 бет. Алынуы және қолданылуы.
Есеп.
1топ. Суда 28 грамм кальций ерігенде сутектің қанша көлемі бөлінеді
2 топ. Массасы 12 грамм кальций сірке қышқылымен ірекеттескенде неше грамм кальций ацетаты түзіледі.
№ 5 жаттығу 148 бет.
Жана сабақты қорыту: Химиялық диктант
Рефлексия
Үйге тапсырма: §32 Кальций. 146-148 беттер.№7 есеп . 148 бет
Баға қою.
