Казахстан, Южно-Казахстанская область, г. Шымкент

Школа-гимназия №107 имени Юсуфа Сареми

Учитель химии

Мусаев А.Х.

Сабақтың мақсаты:

• а) білімділік мақсаты:

Бағдарлама межесіне сай білім, білік дағдыларын қалыптастыра отырып, оқушыларды реакция аяғына дейін жүру үшін қандай шарттар орындалуымен таныстыру, химиялық реакциялардың теңдеулерін құрастыруға дағдыландыру;

• б) дамыту мақсаты:
• Химия — заттар және олардың бір- біріне айналуы туралы ғылым екендігіне оқушылардың көздерін жеткізу, ион алмасу реакциялары туралы білімдерін дамыту;
• в) тәрбиелік мақсаты:

Оқушылардың танымдық және комуникативтік іс- әрекетпен өздігінен білім алуға және еңбекке бейімдеу арқылы жылдам ойлауға, ойын қорыта білуге, өзінің салт- дәстүрін тануға тәрбиелеу.

• Сөздік қорларына:

Ион алмсу, газдың бөлінуі, тұнбаның пайда болуы, әлсіз электролиттің түзілуі сөздерін енгізу.

• Сабақтың түрі: жаңа сабақты меңгерту
• Әдіс тәсілдер: ойын элементтерін пайдалану,сұрақ-жауап,деңгейлік тапсырмалармен жұмыс
• Сабақтың көрнекілігі: компьютер,электрондық оқулық мәтіні, тест сұрақтары, плакаттар.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру.

а) Психологиялық дайындық

Бүгінгі күн ерекше

Мен сабақта, мектептемін

Менің зейінім тұрақты,

Менің сабаққа ынтам зор,

Өйткені мен бақыттымын

б) Сергіту жаттығу:

Мұғалім бір элементтің атын айтады, элемент қай әріпке бітсе, оқушы сол әріптен басталатын элементтің атын айтып жалғастыруы қажет. Мысалы: азот, тантал, лантан, неон, натрий, йод…

в) Мұнда мұғалім элементтердің химиялық (интерактивті тақтаға назар аудару). Таңбаларын, валенттілігін, латынша аттарын барлық оқушылармен бірге хормен қайталап шығады.

H, O, Na, K, Mg, Zn, Ag, Au, Pb, Hg, P, Fe, C, S, …

ІІ. Өткен сабақты қайталау

1. Берілген қосылыстарды электролиттерге және бейэлектролиттерге классификациялаңыздар:

NaCl (балқыма), NaOH, O₂ , глюкоза, су, KCl (балқыма),

Na₂CO₃(ерітінді), HNO₃(ерітінді), N_{2 ,} H _{2 ,} спирт.

электролиттер	бейэлектролиттер

1. Берілген электролиттерді күшіне қарай классификациялаңыздар:

H₂SO_4, NaOH, ZnCl_2, HCl, H₂S_, HNO₃,H₂CO_3,

CH₃COOH, LiOH, H₂O, Ca(OH)_2, NH₄ OH.

Күшті электролиттер	Әлсіз электролиттер

3. Берілген иондарды катиондарға және аниондарға классификациялаңыздар:

H⁺, NH⁺_4,OH^-, K⁺, Cl^-, Na⁺, S^2-,Ag⁺_,SO₄^2-_,

Ba²⁺_,CO₃^2-_, Ca²⁺, Al³⁺_,CH₃COO^-, HCO₃^-

катиондар	аниондар

ІІІ. Жаңа сабақ

Реакция аяғына дейін жүру үшін мынадай шарттар орындалуы керек.

1) газдың бөлінуі;

2) тұнбаның пайда болуы;

3)әлсіз электролиттің түзілуі.

Мыс сульфатының ерітіндісіне натрий гидроксидінің ерітіндісін құйғанда жүретін тұнба пайда болуы реакциясы:

Көрсетілім №1

CuSO₄+2NaOH Cu(OH)₂ +Na₂SO₄

Cu²⁺+SO₄^2-+2Na⁺+2OH^- Cu(OH)₂ +2Na⁺+SO₄^2-

Cu²⁺+2OH^- Cu(OH)₂

Бұл реакцияда көгілдір тұнба пайда болады.

Көрсетілім №2

Натрий гидроксидінің тұз қышқылымен бейтараптану реакциясы әлсіз электролиттің түзілуін қарастырсақ:

NaOH+HCl NaCl+H₂O

Na⁺+OH^-+H⁺+Cl^- Na⁺+Cl^-+H₂O

Реакцияның жүретіндігіне көз жеткізу үшін натрий гидроксидінің ерітіндісіне индикатор-фенолфталеин тамызғанда ол таңқұрай түсіне боялады. Енді осы ерітіндіге тұз қышқылының ерітіндісін біртіндеп қоссақ, түсі жойылады. Бұл өзгеріс жүргендігінің белгісі болады, нәтижесінде әлсіз электролит су түзіледі. Бұл тәжирібеден шығарылған қорытынды.

H⁺+ OH^- HOH

Көрсетілім №3

Натрий карбонаты және күкірт қышқылы ерітінділері арасындағыреакция газ бөле жүреді.

Na₂CO₃+ H₂SO₄ Na₂SO₄+H₂O+ CO₂

2Na⁺+ CO₃^2-+ 2H⁺ +SO₄^2- 2Na⁺+SO₄^2-+H₂O+ CO₂

2H⁺ +CO₃^2- H₂O+ CO₂

Ас тұзының ерітіндісіне калий нитратының ерітіндісін қосқанда реакция жүруінің белгісі байқалмайды. Реакция қайтар реакция деп аталады.

NaCl+KNO₃ NaNO₃+KCl

ІV. Сабақты пысықтау:

Нөмірленген бес сынауыққа келесі заттардың ерітінділері құйылған: тұз қышқылы, күкірт қышқылы, калий сульфаты, натрий карбонаты, барий хлориді. Оптималь жоспар құрып және басқа заттарды пайдаланбай қай сынауыққа қай заттың ерітіндісін құйылғанын анықтаңыздар. Сәйкес реакция теңдеулерін молекулалық және иондық түрде жазыңыздар.

	HCl	H2SO4	K2SO4	Na2CO3	BaCl2	Эффект
HCl
H2SO4
K2SO4
Na2CO4
BaCl2

Жауабы.

1. Na₂CO₃+ H₂SO₄ Na₂SO₄+H₂O+ CO₂

2Na⁺+ CO₃^2-+ 2H⁺ +SO₄² 2Na⁺+SO₄^2-+H₂O+ CO₂

2H⁺ +CO₃^2- H₂O+ CO₂

2. Na₂CO₃+ BaCl₂ BaCO₃ +2NaCl

2Na⁺+ CO₃^2-+ Ba²⁺ +2Cl^- BaCO₃ + 2Na⁺+2Cl^-

Ba²⁺ +CO₃^2- BaCO₃

3. BaCl₂+ H₂SO₄ BaSO₄ + 2HCl

Ba²⁺ +2Cl^- +2H⁺ +SO₄² BaSO₄ +2H⁺ +2Cl^-

Ba²⁺+SO₄² BaSO₄

4. Na₂CO₃+ 2HCl 2NaCl+H₂O+ CO₂

2Na⁺+ CO₃^2-+ 2H⁺ +2Cl^- 2Na⁺+2Cl^-+H₂O+ CO₂

2H⁺ +CO₃^2- H₂O+ CO₂

5. BaCl₂+ K₂SO₄ BaSO₄ + 2HCl

Ba²⁺ +2Cl^- +2K⁺ +SO₄² BaSO₄ +2K⁺ +2Cl^-

Ba²⁺+SO₄² BaSO₄

	HCl	H2SO4	K2SO4	Na2CO3	BaCl2	Эффект
HCl	*	-	-	СО2	-
H2SO4	-	*	-	СО2	BaSO4
K2SO4	-	-	*	-	BaSO4
Na2CO3	CO2	CO2	-	*	BaCO3
BaCl2	-	BaSO4	BaSO4	BaCO3	*

V. Бағалау .

Белсенді қатысқан оқушыларды өз білімдеріне қарай бағалау.

VІ. Үйге тапсырма:

30 бет. А. вариант 1 сұрақ, В. вариант 2 сұрақ, С. вариант 1-есеп.

34,5 г калий карбонаты тұз қышқылының артық мөлшерімен әрекеттескенде бөлінген көмірқышқыл газының қалыпты жағдайдағы көлемі