Несвельдинова Салтанат Мураткановна,
преподаватель специальных дисциплин РГКП "Семипалатинский финансово-экономический колледж"
имени Рымбека Байсеитова г.Семей,Восточно-Казахстанская область,Казахстан
Сабақтың типі: Аралас
Сабақтың түрі: іскерлік ойын сабағы
Оқушылардың дайындық деңгейіне қойылатын талаптар |
||||||||
Базазлыққұзыреттілік |
Өрт кауіпсіздік ережелері мен техникалық қауіпсіздікті сақтау; Кәсіби біліктілігін модернизациялау мен үздіксіз өзін-өзі жетілдіру кабілеттілігін көрсете білу; Бағдарлама құруда қазіргі заманғы акпаратгык технологияларды қолдану, мәліметтер корымен жұмыс істеуге арналған бағдарламалар, сайттар кұру; Әртүрлі ақпарат көзімен жұмысты үйымдастыру- іздеу, өңдеу, сактау және іске қосу; Жұмысты орындауда ең тиімді жолдарды таңдау, шешім кабылдауды ұжыммен бірлесе отырып шешу; Қойылған мақсатқа сәйкес өз кызметін жоспарлау мен нақты шешімді орындау; Алға койылған міндеттерді шешуде алгоритмдеудің ен тиімді жолдарьн анықтау. |
|||||||
Кәсіптік құзыреттілік |
Өрт кауіпсіздік ережелері мен техникалық қауіпсіздікті сақтау; Кәсіби біліктілігін модернизациялау мен үздіксіз өзін-өзі жетілдіру кабілеттілігін көрсете білу; Бағдарлама құруда қазіргі заманғы акпаратгык технологияларды қолдану, мәліметтер корымен жұмыс істеуге арналған бағдарламалар, сайттар кұру; Әртүрлі ақпарат көзімен жұмысты үйымдастыру- іздеу, өңдеу, сактау және іске қосу; Жұмысты орындауда ең тиімді жолдарды таңдау, шешім кабылдауды ұжыммен бірлесе отырып шешу; Қойылған мақсатқа сәйкес өз кызметін жоспарлау мен нақты шешімді орындау; Алға койылған міндеттерді шешуде алгоритмдеудің ен тиімді жолдарьн анықтау. |
|||||||
Сабақ мақсаттары
|
оқытушылық |
Тәуелді және тәуелсіз ауыстырғыштар туралы түсінік қалыптастыру, тәуелді және тәуелсіз ауыстырғыштар компоненттерін қолдану, қасиеттерін көрсету, алған білімді тәжірибе жүзінде пайдалана білу |
||||||
тәрбиелік |
Оқушылардың белсенділігін арттыру, жұмыс жасау мақсатында компьютерлік сауаттылыққа, өзара көмектесуге, өзін-өзі бағалауға тәрбиелеу, болашақ маман ретінде жауапкершілік сезімдерін ояту, өз бетімен ойларын нақты жеткізе білуге қалыптастыру. |
|||||||
дамытушылық |
Бағдарламалау тілінде жұмыс жасай білу дағдыларын, ойлау қабілеттерін, өз білімдерін сауатты түрде жеткізе білуді, пәнге деген қызығушылықты дамыту. |
Пәнаралық байланыс
Қамтамасыз ететін |
Алгоритмдеу және бағдарламалау негіздері Курс тақырыбы: 3.1 Визуалды бағдарламалау. Delphi ортасы Сабақтың тақырыбы: №3 Delphi ортасымен танысу |
Қамтамасыз етілетін |
Пән: Объектілі-бағытты бағдарламалау негіздері Курс тақырыбы: 3.1 тақырып. Borland C++ Builder ортасында жұмыс Сабақтың тақырыбы: № 7 Жобаның негізгі файлы. пішім файлы. № 8. Модульдер файлдары. Ресурстар файлы. |
Сабақтың жабдықталуы
Көрнекілік құралдар |
Презентация |
Таратпа материалдар |
Карточкалар, тапсырмалар |
Оқытудың техникалық құралдары |
ДК, Borland Delphi 7, мультимедиялық проектор |
Әдебиет: негізгі |
|
Қосымша |
|
Сабақ мазмұны
Эле-мент№ |
Сабақ элементі, қарастырылатың сұрақтар, оқытудың әдістері мен тәсілдері |
Қосымшалар, өзгерістер |
Ұйымдастыру (4) 1) Кабинеттің сабаққа дайындығын тексеру 2) Компьютерлердің сабаққа дайындығын тексеру 3) Оқушылармен амандасу 4) Оқушыларды түгендеу 5) Сабақтың мақсатымен таныстыру |
||
Іскерлік ойын шартымен таныстыру Оқушыларға геометриялық фигураларды таңдау ұсынылады: Домалақ, үшбұрыш, көпбұрыш, тіктөртбұрыш. Фигураларда әр оқушының атқаратын қызметі жазылған. Домалақ — бөлім бастығы, Үшбұрыш — есепші, Көпбұрыш — программист, Тіктөртбұрыш — менеджер. „Delphi Sity„ фирмасының қызметлерлерінің міндеттері: Директор (оқытушы) фирманың жұмысын басқарады. Бөлім бастығы жұмыс барысын қадағалайды, барлық қызметкерлер мен бірлесе отырып тапсырысты орындайды. Программист бағдарламаны құрастырады. Есепші журналға жиналған ұпайларды тіркейді. (Қосымша 1) Менеджер орындалған жобаны жарнама етіп тақтада қорғайды. |
||
3. |
Сертификаттау Шарты: Оқушылар бағдарламада қателер тауып, соның нәтижесінде біліктілігін жоғарылату бойынша сертификаттар алады. (Қосымша 2) Тапсырма: Берілген бағдарламада қате табу керек. Егер 5 оқате табылса — «5»; 4 қате — «4»; 3 қате — «3» ұпай беріледі. (Ұпайларды есепші журналға тіркейді) Бағдарламада қателер табыңыз: program ком1; Бағдарламада қателер табыңыз: |
|
Жаңа тапсырысты талқылау Директор, яғни оқытушы тапсырыс берушінің тапсырысың түсіндіреді. - Бөлім қызметкерлері, бізге тапсырыс түсті, тапсырыс беруші біз бұрын пайдаланбаған компоненттерді қолдануға ұсыныс берді. Олар тәуелді және тәуелсіз ауыстырғыштар. (Қосымша 3) Тапсырыс Қарапайым мәтіндік процессор құрыңыз, онда кәріпін ауыстыратын ауыстырғыштар және стильді анықтайты жалаушалар болу керек (сурет 1.): Сурет. Қарапайым мәтіндік процессор |
||
Жұмыс процесі Тапсырысты орындау (оқушылар компьютерлерде тапсырысты орындайды) |
||
Тапсырысты қорғау Бөлімдердің менеджерлері жобаларын қорғайды. (Қызметкерлер тест сұрақтарына жауап береді) |
||
5 |
Сабақты қорытындылау, оқушыларды бағалау (4 мин) |
|
6 |
Үйге тапсырма беру (2 мин) Дузельбаев С.Т. „Основы алгоритмизации и программирования„ стр. 135-139 |
Оқытушы __________ С.М.Несвельдинова
КЕЛІСІЛДІ
Әдіскер
________ Рахматуллина Р.М.
(қолы) Т.А.Ә.
«___» _____________ 2016 ж.
Дәріс № 7
Пән:Алгоритмдеу және бағдарламалау негіздері
5 бөлім. Delphi-дің негізгі компоненттері. Құрылымдық типтер және оларды Delphi-де ұйымдастыру.
Курс тақырыбы: 5.7. Тәуелді және тәуелсіз ауыстырғыштар.
Сабақтың тақырыбы: №7 Тәуелді және тәуелсіз ауыстырғыштар.
Жоспар:
Ауыстырғыштар (жалаушалар) анықталған жиыннан бір ғана мәнді таңдауға мүмкіндік туғызады. Ауыстырғыштар қосылған немесе ажыратылған күйде болады. Ауыстырғыштың күй - жайын тексеріп отырып, программалаушы қажетті операцияларды орындайды.
Delphi ортасы ауыстырғыштармен жұмыс атқару үшін CheckBox, RadioButtonжәнеRadioGroupкомпоненттерін үсынады. CheckBox және RadioButton компоненттері - TbuttonControl класының туындылары, сондықтан оларды кейде бекітілген батырмалар деп атайды: CheckBox -тәуелсіз бекітілген, RadioButton - тәуелді бекітілген.
Тәуелсіз ауыстырғыш
CheckBox - Тәуелсіз ауыстырғыш. Оны шерткенде ауысып отыратын true жәнеfalse мәндері бар Checked (белгіленген) қасиеті пайдаланылады. Тәуелсіз бекітілген ауыстырғыш және оның көрінісі мәтіндік тақырыбы бар төрт бүрыш түрінде шығып тұрады. Егер осы төрт бүрышта қанатша көрініп турса, онда осы опция (үйғарым) қосылып түр немесе жалауша орнатылған деп айтады. Бір батырманың күй-жайы басқа батырмаларға әсер етпейді.
Жалаушаның жоғарыда анықталған екі түрінен басқа үшінші - тиым салынған күй - жағдайы болуы мүмкін. Осы күй - жағдайдың болуы Boolean түріндегі AllowGrayed параметрімен қамтылады, егер оның мәні True болса, онда тышқанды сырт еткізу арқылы жалаушаның үш күй-жайын анықтайтын тәртібін орнатуға болады. Олар - қосылған, ажыратылған және тиым салынған күй - жағдайлар. Тиым салынған ауыстырғыш сұр түспен боялып, төртбұрышта қанатша орнатылып тұрады.
Ауыстырғыштың күй - жайын өзгерткенде onclick оқиғасы туады. Осы оқиғаны өңдеушінің құрамында әдетте ауыстырғыштың күй - жайын тексеру және тағы да басқа қажетті әрекеттерді орындайтын операторлары болуы мүмкін.
CheckBox компонентінің қаситтері:
Қасиет |
Суреттеме |
Name |
Компонент аты. Бағдарламада компонент пен оның қасиеттеріне қатынау үшін қолданылады |
Caption |
Жалаушаның оң жағында орналасқан мәтін |
Checked |
Күй, жалаушаның сыртқы түрі:Егер жалауша орнатылса (шаршының ішінде "галочка"), онда Checked = True; Егер жалауша алып тасталса (шаршының ішінде "галочка" болмайды), онда Checked = False |
State |
Жалауша күйі. Checked қасиетіне қарағанда, орнатылған, алып тасталған және өткінші күйлерді айыруға мүмкіндік береді. Жалаушаның күйін мына тұрақтылардың біреуі анықтайды:cbChecked (орнатылған); cbGrayed (сұр, анықталмаған күй); cbUnChecked (алып тасталған) |
AllowGrayed |
Жалаушаның өткінші күйде болуы мүмкін бе екендігін анықтайтын қасиет: Егер AllowGrayed = False болса, онда жалауша тек орнатылған әлде алып тасталған бола алады; Егер AllowGrayed = True болса, онда жалауша өткінші күйде бола алады |
Left |
Жалаушаның сол жақ шекарасынан пішімнің сол жақ шекарасына дейінгі аралық |
Top |
Жалаушаның жоғарғы шекарасынан пішімнің жоғарғы шекарасына дейінгі аралық |
Height |
Түсіндірме мәтін шығарылатын жолақтың биіктігі |
Width |
Түсіндірме мәтін шығарылатын жолақтың ені |
Font |
Қаріп, түсіндірме мәтінді көрсетуге қолданылатын қаріп |
ParentFont |
Ата-аналық пішім қаріпінің қасиеттерін мұраға алу белгісі |
Checked жалаушының күйін анықтауға болады. Үнсіз жағдайда ол False мәнін қабылдайды, жалауша алынып тасталған. Тышқанды шерту арқылы жалаушаның күйін ауыстыруға болады. Егер жлауша алынып тасталған болса (қосылмаған), онда шерткеннен кейін ол орнатылады (қосылған), және керісінше. Содан кейін Checked мәні өзгертіледі.
Жалаушаны өзгертуге болмайтындай қалдыру үшін Enabled мәнін False қылдырып орнату керек(қорғаныс қою).
Қорғанысқа қойғаннан кейін оның мәні қорғанысқа дейінгі күйін сақтайды, яғни осы жалауша орнатылған немесе алып тасталған күйде болуы мүмкін. Орнатылған немесе алып тасталған екі күйден басқа, жалауша үшінші күйдеде болуы мүмкін жалаушаның күйін өзгертуге болмайды. Бұл күйдің болуы немесе болмауы Boolean типті AllowGrayed қасиеті басқарады. Егер оның мәні True болса, онда тышқанның батырмасын шерткен кезде жалаушаның үш күйдің арасындағы циклдық ауысу өтеді: орнатылған, алынып тасталған және өзгертуге болмайтын. Өзгертуге болмайтын жағдайда жалаушаның түсі сұр болады, ал тік бұрышта қанат белгісі болады.
TCheckBoxState типі State жалаушаның анализбен орнатудың үш күйінің бір мәнін атқарады. Ол келесі мәндерді қолданады:
cbChecked (жалауша қосылмаған)
cbGrayed (жалауша қосылған)
cbUnchecked (жалаушаға қатынас алмаймыз).
CheckBox жалаушасы ауыстырып қосқанда өзінің күйін бейнелейді.
RadioButton - Тәуелді ауыстырғыш. Ол бірнеше нұсқадан біреуін ғана таңдау үшін қолданылады. Сол мақсатта компонент кем дегенде бір немесе бірнеше сондай компоненттермен бір топқа бірігеді. Компонентті шерткенде ол ерекшеленеді және бұрын таңдалған ерекшелеу алынып тасталады. Мұның да Checked қасиеті бар.
RadioButton компоненті тәуелді батырма болып табылады, оның күйі топтың басқа батырмаларының күйімен анықталады. Компоненттің қасиеттері 2.6 кестеде көрсетілген.
Егер диалогтық терезеде ауыстырғыштардың бірнеше тобын құру керек болса, онда әр топты RadioGroup компоненті деп алу керек.
RadioButton компонентінің қасиеттері:
Қасиет |
Суреттеме |
Name |
Компонент аты. Бағдарламада компонент пен оның қасиеттеріне қатынау үшін қолданылады |
Caption |
Батырманың оң жағында орналасқан мәтін |
Checked |
Күй, батырманың сыртқы түрі: Егер батырма таңдалса, онда Checked=True; Егер батырма таңдалмаса, онда Checked=False |
Left |
Жалаушаның сол жақ шекарасынан пішімнің сол жақ шекарасына дейінгі аралық |
Top |
Жалаушаның жоғарғы шекарасынан пішімнің жоғарғы шекарасына дейінгі аралық |
Height |
Түсіндірме мәтін шығарылатын жолақтың биіктігі |
Width |
Түсіндірме мәтін шығарылатын жолақтың ені |
Font |
Түсіндірме мәтінді көрсетуге қолданылатын қаріп |
ParentFont |
Ата-аналық пішім қаріпінің қасиеттерін мұраға алу белгісі |
Ауыстырып қосқыштың басқару саны мен аттарын, Items мәнінің көмегімен шығарылады, яғни топтағы әр ауыстырып қосқышқа кіруге болатындай жасайды. Массивте есептік жол 0 басталады: Items[0], Items[1] және т.б. Add мен Delete арқылы жолдарды монипуляциялауға мүмкіндік береді.
ItemIndex мәні арқылы әр ауыстырып қосқышқа рұқсат алуға болады. Топтағы осы уақытта таңдаулы ауыстырып қосқыштың номері беріледі. Осы күй таңдаулы ауыстырып қосқышқа немесе анықтауға қойылады. Үнсіз жағдайда ItemIndex мәні -бір болады.
Columns бағана санын береді, топта ауыстырып қосқыштар қанша бағанадан тұратынын көрсетеді.
Ауыстырып қосқыштар белгілі бір жиынның ішінен қандай да бір мәнді таңдауға мүмкіндік жасайды. Ол қосылған күйде немесе қосылмаған түрде болады. Ауыстырып қосқыштармен жұмыс жасау үшін Delphі-де RadіoGroup компоненттері қызмет етеді. Ол компоненттер палитрасының Standart бетінде (пиктограммасы) орналасқан. RadіoGroup компонентінің қасиеттері:
Сhecked –жалаушаның күйін анықтау қасиеті;
Іtems– ауыстырып қосқыштар саны мен олардың атауларын басқару;
Columns– ауыстырып қосқыштарды баған бойынша орналастырады немесе бағандарға бөледі;
ІtemІndex– жеке ауыстырып қосқыштарға рұқсат алу үшін пайдаланатын қасиет.
Оқытушы: С.М.Несвельдинова
Үй тапсырмасын сұрау:
Тапсырма: Берілген бағдарламада қате табу керек. Егер 5 қате табылса — «5»; 4 қате — «4»; 3 қате — «3» ұпай беріледі.Алған ұпайлары бойынша студенттерге сертификат беру.
Бағдарламада қателер табыңыз: program ком1; |
Бағдарламада қателер табыңыз:
|
Үй тапсырмасын сұрау:
Тапсырма: Берілген бағдарламада қате табу керек. Егер 5 қате табылса — «5»; 4 қате — «4»; 3 қате — «3» ұпай беріледі.
Бағдарламада қателер табыңыз: program ком1; |
Бағдарламада қателер табыңыз: programm ком2; |
Оқытушы: С.М.Несвельдинова
Бекіту сұрақтары:
1. Ауыстырғыштар компоненттерін атаңыз?
A)CheсkBox, RadioButton
B)MainMenu, PopupMenu
C)Button, BitBtn, SpeedButton
D)барлығы
2. Тәуелсіз ауыстырғыш компоненті?
A) RadioButton және RadioGroup
B) CheсkBox
C) MainMenu
D)барлығы
3. Ауыстырғыштың жалаушасының күйін анықтау үшін қандай қасиет пайдаланылады
A)Enabled
B)Visible
C)Сhecked
D)State
4. State қасиетінің cbUnchecked мәні қандай күйді анықтайды?
A) жалауша қосылған
B) жалаушаға қатынас алмаймыз
C) жалауша қосылмаған
D) ешқандай
5. Ауыстырғыштың жалаушасы қосылғаның анықтайтын қасиет?
A)Grayed
B)Visible
C)Items
D)Checked
6. Тәуелді ауыстырғыш компонентті атаңыз
A) ChekBox
B) MainMenu
C) RadioButton
D)барлығы
7. Тәуелді ауыстырғыштарды топтастыратын контейнер болып табылатын компонент қалай аталады?
A)RadioGroup
B) ChekBox
C) MainMenu
D)барлығы
8. Жеке ауыстырғышқа өту үшін қандай қасиетті таңдаймыз?
A) ІtemІndex
B) Enabled
C) Visible
D) State
9. Columnsқасиеті қай компонентке тән?
A) RadioButton
B) CheсkBox
C) RadioGroup
D) барлығы
10.Іtems қасиеті -
A) ауыстырғыштар саны мен олардың атауларын басқару;
B) ауыстырып қосқыштар саны
C) атауларды басқару
D) қорғаныс қою