Год: 2012

Страна: Казахстан

Учитель Математики профессионального лицея №5

Караев Дархан Жилкайдарович

Казахстан,Кызылординская область,Казалинский район,кент Айтеке би

Тақырыбы: Жер тағдыры — Ел тағдыры
Сабақтың мақсаты: Оқушыларды табиғатты аялауға, сүйе білуге баулу, экологиялық тәрбие беру. Туған жер табиғатты қорғауға.

«Табиғатқа қамқорлық жасау әрбір азаматтың абыройлы міндеті әрі парасатты парызы».
Табиғатың тарылтпасын мөлдір кәусар тынысын,
Пәк табиғат жүрегімнің тамылжыған жырысың.
Ей, адамдар қалай ғана қатыгездік жасайсың,
Ол анаң ғой, ал сен кенже ұлысың!

Ей, адамдар,
Күн мен гүлден жаралған
От сезім мен мейірім содан таралған.
Тіршілік иесі –
Жер Анаға қараңдар!
Зор қайғыдан күрсінгенде
Ах, ұрады дүние
Жаратылыс заңдылығы бұзылса,
Сонда болар кім ие?
«Бүгінгі біздің арамызда қасиетті Жер - Ана, туған халқымыздың аяулы ұлдары, ұлы ойшыл Әбу-Насыр Әл-Фараби, Асан Қайғы, қыл қобызын ұрпағым деп күңіренткен Қорқыт аталарымыз құрметті қонақ болып отыр. Сөз кезегі сіздерде, асыл бабалар!»
Жер — Ана: Оу, ұрпақтарым, қасиетті жерімізді қандай қайғылы күйге түсірдіңдер, сендерге өлкеміздің байлығын, асыл қазыналарын, көк шалқар көлдер мен теңіздерін, таза ауасын бүлдіріп ұшқан құс, жүгірген аңдарын қырып жойыңдар деп қалдырған жоқ едік қой. Көздеріңнің қарашығындай сақтап, қаймағын бұзбастан сол табиғи күйінде игіліктеріңе ұстаңдар деп қалдырмап па едік», - деп, толғана үн қатты.
Құйрығы жоқ, жалы жоқ,
Құлан қайтіп күн көрер.
Аяғы жоқ, жалы жоқ,
Жылан қайтіп күн көрер.
Қорқыт ата: - Қара тауларың құламасын,
Саялы ағаш сынбасын,
Қанаттарын қырқылмасын!
«Қоғамдық өндірісті, экономиканы игеру мен дамыту барысында табиғатты тоздырып жібергенімізді байқамай қалдық. «Табиғи байлықты игердік, оның дүлей күшін жеңдік деп жүріп» өзімізге - өзіміз қастандық жасадық, Семейді палигонға айналдырдық, Аралды апатқа ұшыраттық. Тың жерді эрозияға душар еттік. Өзендерді жойдық, көлдерді құрғаттық. Осыған кім кінәлі? Өзіміз»
Қамқоры кім жерімнің,
Панасы кім?
Даласы мұң елімнің,
Ауасы мұң
Тап болды бір заманға
Сәбилері
Уланатын сүтінен анасының.

«Қазақстанда экологиялық жағдайы төзімсіз халге жеткен бірнеше қала бар. Бұл ел мен жерді ойламай, ешкіммен санаспай, есептеспей жасалған әрекеттердің жемісі».
Жерұйықты бабамның қойған аты
Осы жерде қойылған ай қанаты.
Құрбан болды бәрі де,
Адамымен
Қоса шегіп зардапты хайуанаты.
«Көне Үнді халқының «Табиғат пен тасырлық» атты аңызын еске түсіре кету керек сияқты. Ерте кезде бір патшалық мол байлықта өмір сүрген. Оның тұрғындарының да байлығы күннен-күнге таси берген. Бір кездерде олар табиғат анадан қол үзе бастаған, тәкәппарлық пайда болған. Табиғаттың даналық заңдарын елемеуге шығып, ойына келгенін істеген. Ойланбастан - ақ жануарларды жойып, өсімдіктерді қуратып, құнарлы жерді аздырып, тоздырған, ең ақыры өзендердің ағысын басқа жаққа, бағытқа бұрған. Найзағай мен түн қараңғысын бағындырып, аспанның биігіне бүркітпен де ұшқан. Бірақ осы байлықтың, шат өмірдің көзі табиғат байлығы екенін патшасынан бастар жеке тұрғындарына дейін бірде-біреуінің ойына келе қоймаған. Бірде ойламаған жерден аспаннан қанаты жоқ қара-құрым құстар қаптап келіп, оларды бас салған. Тоғыз күндей патшалықтың қалаларын от пен судың тасқынымен қиратып, төңірегіндегілердің бәрін жойып жіберген».
«Табиғатты қорғауда ата-аналардың ескерткен тиым сөздерін еске түсірейік». Олар:
«Обал болады» деп, егінді, шалғынды бейсауыт бастырмайды;
«Көктей соласың» деп, жамандыққа жорып, көкті жұлғызбайды;
«Киелі құс» деп аққуды атқызбайды;
«Қарағай кессең, қаңғырып қал» деп, өсіп тұрған ағашқа тигізбейді;
«Қарғысы қатты» деп, жапалақ пен жарғанатқа тигізбейді;
Құмырсқаның илеуін бұзғызбайды;
«Аңшы мен бала» көрінісін тамашалайық.
Аңшы: Құс аулауға шығамысың?
Бала: Шығамын.
Аңшы: Атқаныңды жығамысың?
Бала: Жығамын.
Аңшы: Мә, мылтығым, атамысың?
Бала: Атамын.
Аңшы: Сен атып қайт, мен демалып жатамын.
Аңшы: Құсың қайда қарағым - ау?
Бала: Атпадым.
Аңшы: Таппадың ба тоғайдан құс?
Бала: Таппадым,
Аңшы: Көп еді ғой көлде құс.
Бала: Көп екен.
Аңшы: Я, неге атпадың?
Бала: Түк дәлелім жоқ екен.
Аңшы: атуға сен қимадың ба?
Бала: Қимадым. Туған жердің құстарын да сыйладым.

Табиғатты қорғау үшін бәріміз,
Күресейік, бір-бір ағаш егейік.
Текке отырмай жасымыз бен кәріміз.
Таза ауа үшін терімізді төгейік!