link11259 link11260 link11261 link11262 link11263 link11264 link11265 link11266 link11267 link11268 link11269 link11270 link11271 link11272 link11273 link11274 link11275 link11276 link11277 link11278 link11279 link11280 link11281 link11282 link11283 link11284 link11285 link11286 link11287 link11288 link11289 link11290 link11291 link11292 link11293 link11294 link11295 link11296 link11297 link11298 link11299 link11300 link11301 link11302 link11303 link11304 link11305 link11306 link11307 link11308 link11309 link11310 link11311 link11312 link11313 link11314 link11315 link11316 link11317 link11318 link11319 link11320 link11321 link11322 link11323 link11324 link11325 link11326 link11327 link11328 link11329 link11330 link11331 link11332 link11333 link11334 link11335 link11336 link11337 link11338 link11339 link11340 link11341 link11342 link11343 link11344 link11345 link11346 link11347 link11348 link11349 link11350 link11351 link11352 link11353 link11354 link11355 link11356 link11357 link11358 link11359 link11360 link11361 link11362 link11363 link11364 link11365 link11366 link11367 link11368 link11369 link11370 link11371 link11372 link11373 link11374 link11375 link11376 link11377 link11378 link11379 link11380 link11381 link11382 link11383 link11384 link11385 link11386 link11387 link11388 link11389 link11390 link11391 link11392 link11393 link11394 link11395 link11396 link11397
Айжан Кенжебаева
Должность:не указана
Группа:Посетители
Страна:
Регион:не указан
Ою-өрнек — ұлттық тәрбиенің қайнар бастауы.

Тақырыбы:

Ою-өрнек — ұлттық тәрбиенің қайнар бастауы.

Міндеті:

· Қазақ ұлттық ою - өрнектері туралы жалпы мағлұматтар жинау.

· Қазақ ұлттық ою - өрнектің тарихын зерттеп білу.

· Қазақ ұлттық ою - өрнектердің мән- мағынасын білу.

· Қазақ ұлттық ою - өрнектері арқылы жас ұрпақты әдемілікке, патриоттыққа тәрбиелеу.

· Оқушыларды мектептегі технология кабинеті және технология пәнінің мұғалімімен кездестіру арқылы мамандыққа деген қызығушылықты ояту.

· Оқушыларға ұлттық ою-өрнектерді таныстыру;

· Оқушылардың ұлттық ою-өрнек жайлы білімін дамыту;

· Оқушыларды әдемілікті танып-білуге үйрету;

· Оқушыларды ұлттық құндылықтарды біліп, сақтап, келешекке апаруына жол ашу.

Өзектілігі:

· Жас ұрпақтың көзін ұлттық ою - өрнектің жоғалмайтынына жеткізу.

· Ұлттық ою - өрнектердің қазіргі заман талабына сай қолдану мен оларды күннен — күнге одан әрі дамып, ерекшеленіп, әртүрлі салаларда қолдану тәсілдерімен оларды тарихын зерттеу.

Гипотеза: Егер бастауыш мектеп оқушыларын қазақтың ұлттық қол өнері, ою-өрнегі арқылы дамытатын болсақ, онда жас ұрпаққа эстетикалық тәрбие мен көркем білім беруге жол ашылып, танымдық-шығармашылық потенциялы қалыптасады.

Зерттеу нысаны: Сынып оқушыларының тәрбиелік дамуы.

Зерттеу пәні: Ұлттық ою-өрнек өнері

Жобаның мақсаты:

· Оқушыларды ұлттық дәстүрді сақтай білетін патриот етіп тәрбиелеу;

· Балаларға қазақ ұлттық ою - өрнектердің тәрбиелік мәнін түсіндіру.

Күтілетін нәтиже:

Бастауыш сынып оқушыларын өз Отанының тарихын, мәдениетін, оның ішінде ерекше көзге түсетін көне мұратымыз ою - өрнектерін бағалауға, ою - өрнектердің жасалуын танып, осы өнерді жалғастыра білуге, ою - өрнектердің тарихы, олардың қазіргі заманда қолданылуы мен ерекшеліктері мен дамуы қоршаған ортаның сұлулығын тани білуге үйретеді. Қазақ халқының өнерін, шеберлігін қайта жаңғырту жолында оған жаңа мазмұн береді.

Зерттеу әдістері:

· Сауалнама жүргізу

· Сұхбат өткізу

· Бақылау жүргізу

· Шеберлермен кездесу

· Энциклопедиямен жұмыс

Жоспар

I. Кіріспе ...................................................................... 4-7

1. Ою - өрнектердің шежіресі.

2. Қазақ ою - өрнегінің даму тарихы.

II. Негізгі бөлім............................................................... 8-13

1. Ою - өрнегінін атаулары.

2. Ою - өрнектегі көңіл — күй мен сезім терендігі.

3. Ою - өрнектердің актуальдік орны.

4. Мектептегі технология пәнінің оқушыға ою-өрнекті үйретудегі

орны

III. Қорытынды................................................................ 14-15

1. Қазақ ою - өрнегінің мағынасы мен тәрбиелік мәні.

VI. Қолданылған әдебиеттер тізімі............................... 16


І. Кіріспе бөлім.

Ою - өрнектердің шежіресі

І. Ою - өрнек ертеден келе жатқан ою - өрнектерді түрлендіру арқылы мазмұнды ою - өрнектер жасау дәрежесіне көтеруге болады. өнер өлмейді, өнер көнермейді, өнер жеміс ағаштың бұтағындай гүлдеп, жемістене береді. Ою - өрнектермен танысып, олардың дүниетанымы, өз қоршаған орта және сұлулық туралы түсінігі артып, шеберлік қабілеті дамып отырады.

Қазақтың ұлттық ою - өрнектері мен оның атаулары көп. Ғалымдар әзірше 200 — дей түрін ғана анықтады. Біз солардан халық арасында көп тараған мүйіз тектес ою - өрнектерді сөз етпекпіз.

Қазақ ою - өрнегінің даму тарихы.



Қазақ ою - өрнегінің өзіне тән даму жолы мен тарихы бар. Ол тарих сонау көне замандардан, сақ, андронов мәдениетінен басталады. Андронов мәдениеті — б.з.б. екі мыңжылдықтың соңғы жартысы мен бір мыңжылдықтың басында юатыс Сібір мен Қазақстанды мекендеген тайпалар мәдениеті. Ал б.з.б. VIII — III ғасыр ларда сақтар негізінен Оңтүстік Шығыс пен Орталық Қазақстан жерлерін мпекен еткен. Сақ тайпалары туралы құнды тарихи деректер ежелгі заманғы грек жіне парсы тарихшыларының қол жазбаларында кездеседі. Ол жазбаларда грек тарихшылары сақтарды «азиялық скифтер» деп, ал парсы тарихшылары «сақ» деп атаған. Бұған елімізде ұзақ жылдар жүргізген археологиялық зерттеулердің нәтижесінде анықталған ежелгі мәдениеттің үлгілері дәлел бола алады.

Тарихи — ғылыми деректерге жүгінсек, қазақ халқының ою - өрнек өнері ежелгі замандардан бастау алып, қазақ жерін мекен еткен көшпелі тайпалар өнерінің ықпал - әсерімен сан ғасырлар бойы қалыптасып, өзіне тән белгілі бір жүйеге келгенін қапысыз таныр едік.

Бұған дәлел — қазақтың алғашқы ою - өрнек үлгілерінен андронов, сақ, ғұн, үйсін мәдени мұраларын ұшыратқанымызды айтсақ та жеткілікті.

Қазақ ою - өрнегі — ғасырлар бойы дамып келе жатқан өнер туындысы. Халқымыздың қай қолөнер саласын алсақ та, ою - өрнектер өзіндік ерекшеліктерін сақтай отырып, белгілі бір тәртіппен орналасқанын көреміз. Оюлардың ежелден келе жатқан нұсқаларында элементтер құстың, гүлдің, жануарлардың түрін тұспалдап тұратыны белгілі.

Көне түркілердің түсінігі бойынш, құс — көктің, балық — судың, ағаш — жердің белгісі. Бұйымдарда жан — жануарлардың мүйізі, дене мүшесі, тұяғы, құстың тұмсығы, түлкінің басы, бөрінің құлағы немесе иттің құйрығы т.б. және өсімдіктердің түрлері кеңінен белгіленген.

Ою - өрнек өнері — қазақ халқының ауыз әдебиеті секілді мәдени шежіре.

Ою - өрнектің теориясы.

Қолөнер шеберлерін, суретшілер мен сәнгерлерді ұлттық рұхта тәрбиелеуде ою - өрнектің атқаратын рөлі өте зор. Сурет және бейнелеу өнерінде, сондай — ақ қолөнер шеберлері жасаған бұйымдар да ұлттық нақыш анықталып тұруы қажет. Сол ұлттық нақышты айқындап бейнелейтін өнер түрі — қазақтың ою - өрнегі. Қазақ халқының ою - өрнек өнері байырғы ұлттық өнерлердің ішіндегі ең ежелгісі, әрі кең таралған саласы. Бұл ұлтымыздың мәдени дамуының шежіресі, адам жанына ләззат сыйлайтын эстетикалық мәні зор өнер. Бүгінгі танда қазақтың 230 — дай оюының ежелден келе жатқан атаулары бар. Қолөнер шеберлері ертеден ою - өрнек атауларын екі топқа бөліп қарастырған. І — топқа ою - өрнектердің тікелей өзіне, түріне қатысты негізгі атаулар, ІІ — топқа жалпы ою - өрнек қолданылатын бұйымдардың атаулары жатады. Ою - өрнекті теориялық жағынан негіздеу — этнолингвистикалық атаулары лексика — симантикалық топтарға бөлуге қатысты нақты қорытындылар жасауға мүмкіндік береді. Ою - өрнек тарихы халық тарихымен жасалып келе жатқан төл мұрамыз екені белгілі.

Бүгінгі танда ою - өрнектің практикалық маңызы артып отыр. «Ою», «өрнек» сөздері бір мағынаны білдіреді. Бедері түсірілген үлгіні ойып, кесіп, қиып немесе екі затты оя кесіп, қиюластыру «Ою» деп аталады. Ал киім — кешекке, түскиізге және т.б. қолөнер бұйымдарына кестелеп бейнеленетін бедер, сол сияқты тоқылатын алашаға, бақұрға және қоржынға түсірілетін түрі. Геометриялық бедерлерді «Өрнек» дейді. өрнекті тасқа, ағашқы күйдіріп, қашап, бояп түсіруге болады. Қазақ ою - өрнегін көне тәсілмен жасау кезінде шеберлер оның дәлме — дәлдігін сақтамай –ақ, көзбен мөлшерлеп қиып, ою - өрнектің тең пропорциясын жасай білген. Мұны бізге мұра болып қалған көне ескерткіштерден айқын көруге болады. Оюлардың өзіндік көркемдік мәні және сюжеті болады, дегенмен, өрнектегі барлық элементтер ырғаққа бағынады. Ою - өрнек элементтерінде формальді түрде бейнеленетін элемент жоқ, олардың барлығының мазмұны бар.

Ою - өрнек өнері мүсін немесе сұңғат сияқты өз бетімен өмір сүре алмайды, әрқашан қосалқы роль атқарады.

Өрнектердің пайда болуы

ІІ. Негізгі бөлім

Қазақ халқының ою - өрнектерінің атаулары

Ою-өрнектің көне атаулары — халықтың тарихы мен мәдениетінен, ұлттық ерекшелігінен, ертедегі дүниетанымынан мол мағлұмат беретін құндылық. Олар — халықтың өткен тарихы рухани, мәдени — материалдық өмірінң айнасы. Қазақтың «ою» және «өрнек» деген сөзі бірігіп келіп латынша «орнамент» деген ұғымды білдіреді. Бұл сөз көп халықтың тіліне сінген термин, мағынасы — сәндеу, әсемдеу.

Қазақ ою - өрнегі әлі түбегейлі, жан — жақты толық зерттеле қойған жоқ, дегенмен, бұл өнер саласын белгілі бір жүйеге келтіруге этнограф, өнертанушы Садық Қасимов пен архитектор — ғалым Тілеутай Бәсенов ою туралы біраз деректер қалдырды. Ою - өрнек саласын зерттеп жүрген ғалымдар оларды бір жүйеге түсіріп, мынадай топтарға бөлген.

1. Өсімдік типтес ою - өрнек («жапырақ», «үш жапырақ», «шиыршық», «ағаш»);

2. Зооморфтық - ою — өрнек (жан — жануарлардың табиға және мифтік бейнелері) «қошқармүйіз», және оның түрлі нұсқалары «қосмүйыз», «сынық мүйіз», «қырықмүйіз», сондай — ақ «өркеш», «табан», «ботамойын», «құсқанаты».

2. Космогониялық өрнек («дөңгелек», «ирек», «шимай», «торкөз»)

Бүгінгі таңда халқымыздың мәдени өзекті бір саласы — ою — өрнек өнері

Наши услуги



Мир учителя © 2014–2025. Политика конфиденциальности