Айбыны асқақ ана тілім!

Тіл — егемендігі елеулі, тәуелсіздігі қалаулы әр елдің тұғыры биік туы.

Әр елде мемлекетінің заңымен негізі қаланған мемлекеттік тілі бар. Тіл — әр ұлттың өзіндік ерекшелігі, ең басты қаруы.

“Тілі жоғалған жұрттың өзі де жоғалады” деген Алаш қайраткері, қазақ жанашыры, әдебиетте ойып алар айрықша орны бар А.Байтұрсынов атамыздың осы сөзінен-ақ тілдің елдегі алатын орнының қаншалықты деңгейде екендігін пайымдауымызға болады.

Жер бетінде 3000-ға жуық ұлт болса, сонша тіл бар. Дегенмен, қолданыста жүрген, заңмен белгіленген тілдер қатары бұл 3000-нан сараланады, сұрыпталады. Демек, ел деп мойындалған, халқы тәуелсіз елдің тілі бар.

Ертедегі жаугершілік заманда ұлтты соғыссыз жаулап алудың бір тәсілі — ұлттың ана тілін қолданыстан шеттету болған.

Бір Алланың қалауымен тәуелсіздігіміз баяндалған жылдан бері егемендігі елеулі, тәуелсіздігі қалаулы, аспаны ашық, елі бейбіт, халқы ынтымақшыл, бірлігі жарасқан қазақ елінің заңмен бекітілген, ежелден қолданыста келе жатқан, қазақтың шын жанашырлары, қайраткерлерінің атсалысуымен негізі қаланған мемлекеттік ана тілі — қазақ тілі.

Қазақ тілінің құдіреттілігін, тереңдігін, кеңдігін суреттеп-баяндауға шебер суретшінің қолы, шешеннің тілі, жыраушының жыры, жүйріктің шабысы жетпес. Ең терең көл — Байкал дер алсақ, қазақ тілі одан да терең. Мұхиттың суы тұнық, ал қазақ тілі одан да тұнық. Аспан шексіздігінен, су түбіндегі асыл маржаннан, ақық тастан қадір-қасиеті, шексіздігі асып түсер қазақ тілі — жүрегі қазақ деп соққан, кеудесінде намысы бар әр қазақтың асыл айбыны.

XV ғ. ІІ жартысынан бастау алған Қазақ тарихын қазбаласақ, бар ісіміз жайына қалар. Дегенмен, тіліміздің тарихына тоқталмау айып болар.

Көшпелі ата-бабаларымыздың өміріндегі көршілес жатқан елдермен бейбіт қарым-қатынас орнатуы да, алапат соғыс кезінде талай ымыраға келу саясаты да құдіреті шексіз тіліміздің арқасында. Ертедегі от тілді, орақ ауызды би-шешендеріміз, көсемдеріміз ел басқарар басшылардың, хандардың кеңесшісі, қажет жағдайда елшілік те қызмет атқарып, адуынды мәселелерді шешіп отырған.

Бертін келе, Қазақ зиялылары, ағартушылары сол тіліміздің негізін қалап, өзіндік әліпбиін құрастырып, тілге елеулі үлестерін қосты. Ал, одан беріректе, ХІХ-ХХ ғ.ғ. төңірегіндегі ата-бабаларымыздың өзегін өртеп, көкейін тескен арманы — тәуелсіздік болған. Аллаға сансыз шүкіршілік, ол кезеңге жетіп, тіліміз айшықталып, шекарамыз белгіленіп, туымыз тігіліп, елтаңбамыз енгізіліп, арқамызды кеңге жайып, бір марқайдық.

Әйтсе де,150 жыл ресей боданында болып, барлық іс-қағаздар орыс тілінде жүргізіліп, орыс тілді ағайындар билеген заманнан, бейбітшіліктің дәмін татуға қайта оралған қазақ елі үшін ана тіліміздің бірден кең етек жайып, қанат қағып, қолданысқа ене қоюы оңай шаруа бола қоймады. Бірақ, қайсар халқымыз бұны да басынан өткерді.

Бүгінгі ұрпақ, ХХІ ғ. Қазақ жастарына жүктелер міндет — осыншама ауыртпашылықты артта қалдырып, еңселі қиындықтарды еңсеріп жеткізген аға буын өкілдерінің аманаты, асыл қазынамыз, баға жетпес байлығымыз, ана тіліміз — қазақ тілін, қадір қасиетінен арылтпай, болашақ ұрпаққа табыстау. Әрине,бұл жүктің салар салмағы(түсінген адамға, әрине) мынадай дағдарысқа толы, алпауыт заманда жан-жағымыздағы айдаһардай, аюдай көршілерімізбен татулықта, айыр қалпақты ағайындарымызбен араздаспай бейбітшілікте өмір сүріп жеткізу жеңіл болмақ емес.

Ең алғаш 1993 жылы алғаш “Тіл туралы заңымыз ” қабылданып әр қазақ елінің әр азаматына қазақ тіліне құрмет көрсетіп, меңгеру міндеттелді.

Одан беріректе, қазақ елінің абыройын асқақтатып, беделін көтеріп, білімін арттыру, тәжірибие алмасу мақсатында “үш тілдік” бағдарлама заңмен қолданысқа енді. Бұл шараның бізге берері де, алары да мол болып тұр.

Өз тіліңді білмей, өзге тілде сөйлеу — қасірет,

Өз тіліңді біліп, өзге тілде сөйлеу қасиет, - демекші, қазірде қасиетіміз де қасіретіміз де жетіп-артылып тұр.

Жетіп-артылып тұрған тұсы қазақ азаматтарының, қазақтың қаракөздерінің, тірегіміз деп білген, тілегімізді айтып, мұңымызды шағып, қасіретімізді бөлісеміз деген билікте отырып, ел басқарар ағаларымыздың мемлекеттік тілін білмеуі һәм сорақысы, одан намыстанбауы, арланбауы. Көшедегі қазақ тіліндегі жазулардың қатесінен, орыс тілді жарнамалардың көптігінен көзің сүрінеді. Ал оны бақылап отырған билік басшыларымыздың жағдай мынау (бес саусақ бірдей емес, әрине).Ал өз тілімізді біліп, өзге тілді игеру артық бола қоймас.

Мемлекеттік тіліміз қазақ тілі болғанмен де іс-қағаздардың басым көпшілігі, қарым-қатынас құралы, табыс көзі ретінде де басымырақ болып тұрған — шүлдірлеген орыс тілі. Тіпті, басымырақ емес басым десек те шектен шыққандық емес. Себебі, дәл қазіргі таңда екінің бірі орысша сайрайды. Керек десеңіз қазақ қазақпен орысша сөйлеседі. Бұл да баяғы бодандықтан босана алмағандақтың бір белгісі.

Қонақжай халқымыз өзге елдің ығына жығылуға әрқашан да құлшынып,құрақ ұшып тұрады. Әрине, қонақжайлық қазақ жұртының ең басты ерекшелігі. Бірақ тіліміз құрыса, өзіміз де құримыз. Сол заманда кімге, кім болып, қонақжайлық танытамыз? Кім болып таныламыз? Сол сұрақтарды қаперімізде ала жүргеніміз абзал.

“Тасты тесетін судың күші емес, тамшының тұрақтылығы” дейді жапон даналығы. Әрине, барлығы бірден жүзеге асуы мүмкін емес. Қазақ тілінде еркін сөйлесетін заманға да ақырындап аяқ басып келеміз. Бұл салада үкіметімізде бағдарламалар жасалалынып,жұмыстар жүргізілуде. Дегенмен, алма піс, аузыма түстің кебін кигеніміз де жарамас.

“Отан — отбасынан басталады” дейді дана халқымыз. “Алма ағашынан алысқа түспейді”, егер, біз өз ошақ қасымызда, балаларымызбен, бауырларымызбен қазақ тілінде сөйлесіп, сауатты жазуға, сауатты ойлауға дағдыландырсақ.

Алпауыт көршілеріміздің кең-байтақ жерімізді аңдыған мына заманда, бірлігімізге бекем, тілімізге берік, ынтымағымызға тас-түйін болайық, бауырлар, ағалар, әпкелер, сіңлілер!