Қазақстан,ОҚО,Шымкент

№104 Е.Юсупов атындағыЖОМ

Тарих пәні мұғалімі

Артукметова Мухаббат Хадиматовна

Сабақтың мақсаты:

Білімділік:Қазақ хандығының құрылуы тарихымен таныстыру , қазақ жеріндегі тұңғыш дербес мемлекеттің жаулап алушылық соғыстар нәтижесінде емес, халықтың ғасырлар бойы армандаған арман-тілегі мен өзара туыстастығы нәтижесінде дүниеге келгенін түсіндіру.

Тәрбиелік:Тұңғыш қазақ мемлекетінің кұрылуына негіз қалаған қоғам қайраткерлерінің еңбегін бағалай білуге тәрбиелеу, өз елінің тарихына, адал ұлдарына деген құрмет сезімін қалыптастыру.

Дамытушылық:Оқушының логикалық ойлау қабілетін арттыру үшін сабақ барысында көрнекі құралдар пайдаланып, пікірсайыстар, ойындар ұйымдастырып отыру.

Көрнекті құралдар:Қазақ хандығының және Қазақстан Республикасының карталары, Жәнібек, Керей портреттері, түрлі кестелер, карточкалар, тесттер, ВЕНН диаграммасы, слайд.

Сабақтың түрі: Ойын сабағы.

Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру.
2. Ой-көкпар.
3. Термин сөздер ойыны.
4. Цифрлар сөйлейді ойыны.
5. Тестпен жұмыс.
6. ВЕНН диаграммасы.
7. Дебат сайысы.

Пәнаралық байланыс:география, әдебиет, математика.

I.Қазақ хандығы тобы.

1. Шыңғысханның шын есімі?
2. XI-XII Ғасырда монғол тпйпалары қайда қоныстанды?
3. 1218 жылы Шынғысхан мен Мұхамед Хорезм шах қандай келісім жасасты?
4. Моңғолдар Орта Азияны жаулауды қай жылы аяқтады ?
5. ХІІІ –ғасырдың 40 жылдарында Шығыс Дешті- Қыпшақ, Хорезм және Батыс Сібір территорияларының бір бөлігін қамтитын жаңа моңғол мемлекеті- Алтын Орда құрылды. Осы мемлекеттің негізін қалаған кім?
6. Алтын Орда қай хан тұсында өз атынан теңге шығара бастады?
7. Моңғол үстемдігі орнағаннан кейін қалаларда неге рұқсат етпеді?
8. ХVғасырдың басында Қазақстан жерінде қандай оқиға болды?
9. Қазақ хандығының құрылуына қандай жағдай себеп болды?
10. Әбілхайыр ханның үстемдігіне назары болған қазақ тайпалары қай жаққа қоныс аударды?

ІІ.«Қазақ мемлекеті» тобы.

1. Шыңғысхан тұсындағы Моңғол империясының астанасы?
2. Шыңғысханға Баласағұн қаласы неліктен қарсылықсыз берілді ?
3. Моңғолдар қарудың қандай түрлерін пайдаланды?
4. Батый хан құрған Алтын Орда мемлекетінде тұрған халықтың аз бөлігін кімдер құрады?
5. Моңғол шапқыншылығынан кейін Қазақстан жерінде пайда болған бірінші ірі мемлекет?
6. Қай ханның тұсында Ақ Орда едәуір нығайып , Әмір Темір агрессиясына батыл қарсылық көрсетті?
7. Алтын Орда басқақтар немен айналысты?
8. Моғолстан қай ғасырда ыдырап кетті?
9. Осман Кукхистанидің шығармасы?
10. Қазақ хандығы алғашқы кезде қай жерлерді иеленді?

Жаңа сабақты түсіндіру.

Біз үшін қай замандағы тарихымыз болмасын қымбат айтылу кезендерде ту ұстаған бабаларымыздың барлығы да құрметті бірақ сол бұрынғы-соңғы тарихта орны бөдек екі адам бар десек бұлар — Керей мен Жәнібек. Бұлардың қайсысы қосшы деуге болмайды. Екеуі де дана екеуі де ер. Алаштың асып туған ұлдары. Аты жөнімен таратсақ, ежелгі түріктің қият руынан бастау алатын, қазақтың үш жүзіне ортақ төре деген рудан. Аталарын таратып айтсақ:

Шыңғыс хан

Жошы хан

Тоқай-темір

Өз-темір

Қожа

Бәдіғұл

Орыс хан

Тоқтақия

Болат Құйыршық

Керей Жәнібек

Қазақ хандығы

Қазақ хандығының құрылу себептеріне тоқталайық:

Әбілқайыр хан- Олардың Халық бұқарасының

дығындағы ру өміріндегі Әбілқайыр ханға

тайпалардың саяси дағдарыстар наразылығының

жағдайы күшееюі

Хан ұрпақтарының Әбілқайырдың

Билікке таласуы ойраттардан соғыста

жеңілуі

Қазақ Хандығы-

ның құрылу

себептері

Жәнібек пен Керей Моғолстан билеушісі мен

сұлтандардың Қазақ сұлтандарының

қазақ хандығын келісімге келуі

құруға ұмтылуы Алым-салықтың

көбеюі

Шонжар-сұлтандар Елді биледі

сайланды

ХАН

Шыңғыс ұрпағы Әскердің жоғарғы

Болуға тиісті басшысы болды

Шыңғыс ұрпақтары ру,

Ақсүйектер тайпа ақсүйектер хандар Салықтан

мен сұлтандар босатылды

Қазақ хандығы

Қарапайым

Қарашалар адамдар мал Салық

өсірушілер төледі

егінші шаруалар

Жәнібек пен Керейдің алдына қойған мақсаты.

1. Көпшілігі шаруалардың жайылымдарды пайдаланудағы Дешті-Қыпшақ даласында бұрыннан қалыптасқан тәртібін қалпына келтіру.
2. Шығыс пен Батыс арасындағы сауда керуен жолы үстіне орналасқан Сырдария бойындағы Сығанақ, Созақ, Отырар, Йасы, т.б.қалаларды Қазақ хандығына қарату.
3. Қазақ тайпаларының басын қосып қазақтың этникалық аумағын біріктіру.

«ВЕНН диараммасы».

1. Қазақ мемлекеті.
2. Қазақ хандығы.

Екі мемлекеттің басшыларын салыстыру.

Қазақ хандығы Қазақ мемлекеті

Керей мен Жәнібек Н.Ә.Назарбаев

Тапқыр қолбасшы, Бейбітшілік Іскер елбасшы,байыпты

ақылды басшы,әйгілі тәуелсіздік дара сарапшы,мықты қайраткер,

қайраткер,жауынгер, тұлға халықты сарабдал саясаткер,күшті

әрі батыр,дарынды көбейту дипломант, президент

елші,хан

Тестпен жұмыс:

Түрлі нұсқа бойынша тест жұмысы беріледі.

Қорытынды бөлім.

Сабақты бекіту.

Проблемалық сұрақтар.

1. Қазақ хандығының құрылуында қандай алғышарттар болды?
2. Егер Қазақ хандығы құрылмағанда жағдай қандай болар еді?
3. Қазақ хандығының әкімшілік және өкімет органдарын атаңыз?
4. М.Х.Дулати еңбегінде Қазақ хандығы қай жылы құрылғандығын жазады?
5. Қазақ хандығы қандай әлеуметтік топтпрға бөлінеді?
6. Қазаө хандығының негізін қалаған хандарды ата?
7. Қазақ сұлтандарына қай мемлекеттен бөлініп шықты?
8. Жәнібек пен Керей қай мемлекеттен бөлініп шықты?
9. Қазақ хандығының алғашқы хандық құрған жері?
10. Қазақ хандығында қандай рулар өмір сүрді?

Бағалау.

Рефлексия.Оқушылар сабақтан алған әсерлерін смайликтерге стикермен қалдырады.

Үйге тапсырма: Қазақ хандығының құрылуы.